De voordelen en het gebruik van paardenbloem

De paardenbloem (Taraxacum officinale) is voor veel mensen een gewone verschijning in het grasveld of tussen de stoeptegels. Toch is deze gele bloem veel meer dan onkruid: hij is eetbaar, veelzijdig en waardevol voor mens, dier en bodem. In dit artikel lees je wat je kunt doen met de bloem, het blad en de wortel, hoe je paardenbloemthee en -honing maakt en hoe deze plant wereldwijd (onder andere in China) gebruikt wordt als voedsel en kruid.

Wat is de paardenbloem?

De paardenbloem is een overblijvende plant die vrijwel overal in Nederland voorkomt. Hij heeft getande bladeren in een rozet, een lange penwortel en een gele bloem die zich na bloei vormt tot de bekende pluisbol. De hele plant is eetbaar: van de bloem tot aan de wortel. Paardenbloemen groeien vooral op zonnige plekken in graslanden, bermen, tuinen en weilanden.

Behalve zijn culinaire toepassingen heeft de paardenbloem een belangrijke ecologische functie. De vroege bloei is een belangrijke nectarbron voor bijen en andere insecten in het voorjaar. Een paardenbloem wordt veel gebruikt in biodiverse tuinen en voedselbossen.

Wat kun je doen met bloem, blad en wortel?

De paardenbloem is een eetbare plant van kop tot wortel. Elk deel heeft zijn eigen smaak, structuur en toepassing in de keuken of als kruid:

• Bloemen: je kunt de bloemen gebruiken als eetbare garnering in salades of desserts. Ze zijn ook geschikt om fritters van te maken (gefrituurde bloemetjes in een licht beslag) of te verwerken in siroop of zelfgemaakte paardenbloemhoning. De bloemblaadjes hebben een zachte, lichtzoete smaak.
• Blad: jonge bladeren zijn uitermate geschikt voor salades door hun kruidige, licht bittere smaak, vergelijkbaar met rucola. Oudere bladeren kun je beter koken of stomen, bijvoorbeeld als wilde spinazie. Ze zijn ook heerlijk in pesto’s met noten, knoflook en olijfolie.
• Wortel: de penwortel kun je in het najaar of vroege voorjaar oogsten. Je kunt deze drogen, roosteren en malen tot koffiesurrogaat of gebruiken in infusies. De wortel heeft een aardse, iets bittere smaak die goed past in hartige gerechten zoals bouillons of stoofpotten.

Gebruik bij voorkeur jonge planten, omdat deze milder van smaak zijn. Pluk altijd op schone locaties, ver weg van druk verkeer of plekken waar mogelijk pesticiden zijn gebruikt. Zo geniet je veilig van alles wat deze wilde plant te bieden heeft.

Wat kun je doen met de paardenbloemwortel?

De penwortel van de paardenbloem wordt vaak over het hoofd gezien, maar is bijzonder veelzijdig en verdient daarom meer aandacht. Deze stevige, lange wortel groeit diep in de grond en slaat daar allerlei waardevolle voedingsstoffen op. Je kunt de wortel op verschillende manieren gebruiken, afhankelijk van het seizoen en je culinaire voorkeur:

• In het najaar of voorjaar oogsten, wanneer de plant in rust is en de meeste energie in de wortel zit opgeslagen
• Grondig wassen, in dunne plakjes snijden en drogen voor gebruik in infusies of kruidenmengsels
• Roosteren in de oven tot de stukjes donkerbruin zijn, en vervolgens malen tot een aromatische poeder die dienstdoet als koffiesurrogaat. Dit is een bitter, aards drankje dat vergelijkbaar is met cichorei of geroosterde eikels
• Toevoegen aan bouillons of kruidenmengsels voor een diepe, aardse smaak die goed combineert met andere wilde ingrediënten zoals paddenstoelen of daslook

De wortel bevat onder andere inuline (een prebiotische vezel die gunstig kan zijn voor de darmflora), bitterstoffen (zoals taraxacine) en diverse mineralen, waaronder kalium en calcium. Deze samenstelling maakt de paardenbloemwortel geliefd in de wilde keuken, maar ook in de fytotherapie, waar hij vaak wordt ingezet als onderdeel van reinigende of ondersteunende kuren. Let bij gebruik wel op een goede identificatie en oogst met mate, zodat de plant zich kan herstellen of zich elders kan uitzaaien.

Hoe gebruik je de paardenbloem in de keuken?

De paardenbloem is verrassend veelzijdig in gerechten en biedt tal van mogelijkheden, zowel hartig als zoet. Van de bladeren en bloemen kun je met een beetje creativiteit volop genieten in de keuken:

• Salades: jonge bladeren zijn fris, kruidig en licht bitter. Ze geven pit aan voorjaarsalades en combineren goed met zoetere ingrediënten zoals appel, wortel of honingdressing.
• Gekookt of gestoofd: oudere bladeren zijn uitstekend te gebruiken als wilde bladgroente. Denk aan stamppot, roerbakgerechten of een groentemix met ui en knoflook. Je kunt ze ook kort blancheren en verwerken in hartige taarten.
• Pesto: een krachtige, groene pesto maak je door paardenbloemblad te combineren met noten (zoals walnoten of hazelnoten), knoflook, olijfolie en een scheutje citroensap. Lekker op brood, pasta of bij geroosterde groenten.
• Bloemen: de gele bloemblaadjes zijn eetbaar en hebben een zachte, honingachtige smaak. Ze staan prachtig als kleuraccent op salades, desserts of pannenkoeken. Je kunt ze ook verwerken in siroop, kruidenboter of azijn.
• Omelet of frittata: fijngesneden blad en bloem geven een voorjaarsboost aan eiergerechten.
• Azijn en olie: laat bloemen en jonge blaadjes trekken in appelazijn of olie voor een smaakvolle basis voor dressings.

Tip: verzamel het liefst in het voorjaar, wanneer de bladeren en bloemen nog jong, mals en aromatisch zijn. Later in het seizoen neemt de bitterheid toe en worden de bladeren stugger.

Paardenbloem in andere culturen (zoals China)

In de traditionele Chinese geneeskunde staat de paardenbloem bekend als Pu Gong Ying. Daar wordt hij al eeuwenlang ingezet voor zowel in- als uitwendig gebruik, vaak als onderdeel van kruidenmengsels. Ook in Japan, Korea en Oost-Europa is de paardenbloem een bekende groente én volksgeneesmiddel.

In China worden jonge bladeren gegeten als wilde bladgroente in soepen en roerbakgerechten. De wortel wordt gedroogd en gebruikt in thee of verwerkt in traditionele recepten. Hoewel deze toepassingen niet gelijk staan aan wetenschappelijk bewezen werking, weerspiegelen ze wel de culturele waardering voor de plant.

Hoe maak je paardenbloemthee?

Je kunt zowel de bladeren, bloemen als wortel gebruiken voor thee. Zo ga je te werk:

• Pluk verse, jonge bladeren of bloemen (of gebruik gedroogde delen)
• Gebruik ongeveer één tot twee theelepels gedroogde of verse paardenbloem per kop heet water
• Overgiet met heet water (niet kokend)
• Laat 5 tot 10 minuten trekken, afhankelijk van de gewenste sterkte

Thee van wortel maak je door de wortels eerst te drogen, vervolgens licht te roosteren, en daarna te trekken als infusie. Je kunt de smaak verrijken met citroen, gember of munt.

Paardenbloemhoning maken

Hoewel paardenbloemhoning niet afkomstig is van bijen, wordt het zo genoemd vanwege de kleur, geur en structuur die lijken op echte honing. Het is eigenlijk een siroop. Zo maak je het:

• Pluk ca. 100 paardenbloemhoofden (alleen de gele bloemblaadjes)
• Spoel ze kort en kook ze 30–45 minuten in water
• Zeef de bloemen eruit
• Voeg suiker en een schijfje citroen toe aan het aftreksel
• Laat het inkoken tot een stroperige substantie

Het resultaat is een zoete siroop die heerlijk smaakt op brood, in yoghurt of als zoetstof voor thee. Bewaar het in een schone glazen pot. De siroop is enkele maanden houdbaar op een koele, donkere plek. Wil je het langer bewaren? Dan kun je de paardenbloemhoning ook in kleine porties invriezen, bijvoorbeeld in een ijsblokjesvorm. Zo kun je het later eenvoudig per portie ontdooien en gebruiken, zonder dat de rest bederft.

Welke mogelijke voordelen heeft de paardenbloem voor je gezondheid?

De paardenbloem bevat van nature veel nuttige voedingsstoffen:

• Vitamine C, A en K
• Calcium, kalium, ijzer en magnesium
• Bitterstoffen (zoals taraxacine) die traditioneel in verband worden gebracht met ondersteuning van de spijsvertering

Wetenschappelijke studies (zoals uit de USDA-databank en fytotherapeutische publicaties) geven aan dat paardenbloem rijk is aan antioxidanten en prebiotische vezels zoals inuline. Hoewel hierop verder onderzoek nodig is, is het duidelijk dat het een voedzame plant is. Bij gebruik als thee of voedsel kan het bijdragen aan een gevarieerd dieet.

Let op: gebruik paardenbloem niet als vervanging voor medische behandeling. Raadpleeg bij twijfel altijd een deskundige, zeker bij zwangerschap, medicatiegebruik of gezondheidsklachten.

Veelgestelde vragen over de paardenbloem