Tips voor een biodiverse tuin

Wil jij bijdragen aan de biodiversiteit in Nederland? Dat kan gewoon in je eigen tuin. Of je nu een klein stadstuintje, een balkon of een grote groene achtertuin hebt, met een paar slimme aanpassingen kun je een waardevolle plek creëren voor insecten, vogels en ander leven. In dit artikel geven we praktische tips voor een biodiverse tuin die werkt voor elk formaat.

Waarom een biodiverse tuin belangrijk is

Biodiversiteit betekent: veel verschillende soorten planten en dieren in een ecosysteem. In Nederland staat die biodiversiteit onder druk. Met een biodiverse tuin help je niet alleen bijen, vlinders, vogels en egels, maar verbeter je ook de bodem, vang je water op bij hoosbuien en zorg je voor verkoeling in hete zomers. En het is nog mooi ook!

Kies voor inheemse beplanting

Inheemse planten zijn planten die van nature in Nederland voorkomen. Ze zijn perfect aangepast aan ons klimaat en vormen de natuurlijke basis van het ecosysteem. Lokale insecten, zoals wilde bijen en vlinders, zijn afhankelijk van deze planten voor voedsel en voortplanting. Door voor inheemse struiken, bomen of vaste planten te kiezen, geef je de biodiversiteit in je tuin direct een flinke boost.

• Voorbeelden: wilde marjolein, knoopkruid, gewone margriet, beemdkroon, meidoorn
• Vermijd sierplanten zonder nectar of exotische soorten die woekeren
• Gebruik bloemenmengsels die specifiek gericht zijn op wilde bijen of vlinders

Zorg voor een gevarieerde beplanting

Een biodiverse tuin bestaat uit meer dan alleen bloemen. Door verschillende plantlagen aan te brengen – van bodembedekkers tot struiken en bomen – vergroot je het leefgebied van dieren en insecten. Bovendien zorgen planten die op verschillende momenten bloeien voor een constante voedselbron van het vroege voorjaar tot de late herfst.

Hoe meer variatie je dus in je tuin aanbrengt, hoe meer soorten dieren je aantrekt. Werk in de onderstaande lagen:

• Bodemlaag: bodembedekkers zoals wilde akelei of kruipend zenegroen
• Kruidlaag: vaste planten met bloemen, kruiden
• Struiken: bijvoorbeeld hondsroos, vlier, kardinaalsmuts
• Bomen: kleine bomen zoals lijsterbes of veldesdoorn

Zorg ook dat er het hele jaar door iets bloeit of te vinden is: van vroegbloeiende planten voor hommels tot bessen in de herfst voor vogels. Wil je helemaal next-level gaan? Dan is het aanleggen van een voedselbos een aanrader.

Geef ruimte aan dieren

Dieren zoals egels, vogels, vlinders, kevers en bijen zijn onmisbaar in een biodiverse tuin. Ze helpen bij natuurlijke plaagbestrijding en bestuiving. Maar ze hebben wel veilige schuilplekken, nestgelegenheid en voedsel nodig. Met wat simpele ingrepen kun je jouw tuin omtoveren tot een leefgebied voor allerlei nuttige dieren.

• Insectenhotels voor solitaire bijen
• Takkenrillen en bladeren voor egels, kevers en padden
• Nestkastjes voor vogels en vleermuizen
• Rommelhoekje: een ongestoord stukje waar natuur z’n gang kan gaan

Leg een bloemenweide of kruidenrijk gazon aan

Een strak gemaaid gazon biedt weinig tot geen waarde voor biodiversiteit. Een weide met wilde bloemen of een kruidenrijk gazon, daarentegen, zit vol leven. Door grassen te combineren met bloeiende kruiden of wilde bloemen, bied je voedsel en schuilplekken voor insecten en kleine dieren. Zelfs een klein stukje gazon kan omgetoverd worden tot bloemenparadijs. Overweeg daarom het volgende voor je tuin:

• Een bloemenweide met inheems bloemrijk graszaad
• Een kruidenrijk gazon met witte klaver, madeliefje en brunel
• Laat het gazon (deels) langer groeien: insecten varen er wel bij

Vermijd gif en kunstmest

Pesticiden, onkruidverdelgers en kunstmest zijn schadelijk voor insecten, bodemleven en waterkwaliteit. Ze doden niet alleen de plaag, maar ook nuttige soorten zoals bijen en lieveheersbeestjes. Kies in plaats daarvan voor natuurlijke oplossingen, zoals handmatig wieden, het aantrekken van natuurlijke vijanden en het verrijken van de bodem met compost.

• Gebruik compost, mulch of natuurlijke meststoffen
• Maak zelf eenvoudig een composthoop
• Trek natuurlijke vijanden aan zoals lieveheersbeestjes tegen bladluis
• Laat slakken toe: ze maken deel uit van de kringloop (en egelvoer!)

Pas ecologisch maaibeheer toe

Door anders en minder vaak te maaien geef je planten de kans om te bloeien en zaad te vormen – en bied je insecten een veilige plek om te leven. Ecologisch maaibeheer betekent niet dat je nooit meer maait, maar dat je bewust kiest wát je wanneer maait. Dit zorgt voor een tuin die er levendiger en natuurlijker uitziet.

• Maai minder vaak – één keer in de 2 à 3 weken is vaak voldoende
• Gefaseerd maaien – laat telkens een deel ongemaaid zodat insecten kunnen vluchten
• Laat wat staan – laat gras langs randen of een wilde hoek onaangetast

Voeg water toe aan je tuin

Water is een magneet voor biodiversiteit. Zelfs een kleine waterschotel kan al libellen, vogels en insecten aantrekken. Een vijver – zonder vissen – biedt ruimte aan kikkers, padden, salamanders en talloze waterinsecten. Zorg voor variatie in diepte, begroeiing en beschutting rond de oever.

• Leg een vijver aan zonder vissen (die eten larven en kikkervisjes)
• Of gebruik een ingegraven teil of schaal met steentjes en waterplanten
• Zorg voor een geleidelijke oever zodat insecten eruit kunnen klimmen

Zorg voor een gezonde bodem

Een gezonde tuin begint bij een levende bodem. In een bodem vol wormen, schimmels en bacteriën kunnen planten beter groeien en krijgen dieren voedsel en onderdak. Laat organisch materiaal zoals bladeren liggen, gebruik compost en vermijd verstoring van de grond waar mogelijk.

• Laat bladeren liggen in de herfst – egels en insecten zijn er dol op
• Gebruik compost of mulch om de bodem te voeden
• Vermijd kale grond: bodembedekkers of mulch beschermen het bodemleven

Maak ook kleine tuinen en balkons biodivers

Ook met beperkte ruimte kun je veel doen. Een geveltuin, een balkon of een klein binnenplaatsje kan bijdragen aan biodiversiteit. Door slim gebruik te maken van potten, verticale beplanting en klimplanten maak je van elke vierkante meter een waardevolle biotoop voor insecten en vogels.

• Geen tuin? Geen probleem! Hang een bijenhotel op een zonnige muur
• Zet kruiden in potten: oregano, tijm, bieslook zijn insectenmagneten
• Gebruik klimplanten zoals wilde kamperfoelie of klimop voor verticale vergroening

Combineer biodiversiteit met klimaatadaptatie

Een biodiverse tuin helpt niet alleen dieren en planten, maar ook jou als bewoner. Planten en bomen zorgen voor verkoeling, schaduw en luchtzuivering. Minder verharding, zoals een groene oprit, betekent dat regenwater beter wordt opgenomen, waardoor je tuin beter bestand is tegen droogte én stortbuien.

• Minder tegels = minder wateroverlast bij regen
• Planten en bomen bieden verkoeling
• Een gezonde bodem houdt water beter vast in droge periodes

Veelgestelde vragen over een biodiverse tuin