Alles over het broedseizoen van vogels

Het broedseizoen is een van de meest fascinerende en kwetsbare periodes in het leven van vogels. In deze tijd bouwen ze een nest, leggen eieren en brengen hun jongen groot. Voor natuurliefhebbers en tuinbezitters die graag iets willen betekenen voor vogels, is het belangrijk om te weten wanneer het broedseizoen plaatsvindt, hoe je het herkent en hoe je vogels tijdens deze drukke tijd het beste kunt helpen.

Wanneer is het broedseizoen?

Het broedseizoen loopt in Nederland globaal van half maart tot eind juli, al begint het bij sommige soorten (zoals de bosuil of holenduif) al in februari. Ook zijn er vogels die in de zomer of zelfs vroege herfst nog een tweede of derde legsel hebben, zoals de merel of de houtduif.

Weersomstandigheden, voedselbeschikbaarheid en de soort vogel bepalen hoe vroeg of laat het broeden begint.

Wat gebeurt er tijdens het broedseizoen?

Tijdens het broedseizoen gaan vogels door de volgende fases:

1. Territorium afbakenen en partner zoeken
2. Nest bouwen, vaak in heggen, struiken, boomholtes of nestkasten
3. Eieren leggen en broeden, dit duurt meestal 10–20 dagen
4. Jongen voeren en verzorgen, vaak vele tientallen keren per dag
5. Uitvliegen, jonge vogels verlaten het nest maar worden nog gevoerd

Gedurende deze periode zijn vogels extra gevoelig voor verstoring. Houdt hier dus rekening mee als je een vogelnest in je tuin hebt.

Hoe herken je broedgedrag?

Er zijn verschillende signalen waaraan je kunt zien dat vogels in je tuin broeden:

• Ze vliegen af en aan met takjes, mos of veertjes
• Je ziet ze steeds op dezelfde plek verdwijnen (in een heg, dakgoot of nestkast)
• Ze zijn extra luidruchtig of fel, zeker als je in de buurt komt van het nest
• Je hoort jonge vogels piepen vanuit een struik of kast

Let dus goed op vóór je gaat snoeien of opruimen.

Hoe kun je vogels helpen tijdens het broedseizoen?

Kleine aanpassingen in de tuin of in je gedrag kunnen een groot verschil maken:

• Snoei geen heggen of struiken tussen maart en juli (zeker niet als je nestactiviteit ziet).
• Laat rommelhoekjes en oude bladeren liggen, vogels gebruiken dat als nestmateriaal.
• Hang nestkasten op vóór het broedseizoen begint. Let op de juiste invliegopening: bijvoorbeeld Ø 32 mm voor koolmezen.
• Kies de juiste ophanghoogte van een nestkast: voor mezen en mussen is 1,5 tot 2 meter ideaal. Houd de opening uit de volle zon en gericht op noordoost.
• Bied water en voedsel aan, vooral tijdens koude lentes of droogte.
• Houd huisdieren (zoals katten) binnen of in de gaten, zeker in de vroege ochtend.

Wetgeving rondom het broedseizoen

Volgens de Nederlandse Wet natuurbescherming is het verboden om actieve nesten te verstoren, te verwijderen of de directe omgeving ervan te veranderen. Dit geldt ook voor onderhoudswerkzaamheden aan gebouwen of bomen waarin vogels broeden.

Twijfel je of je mag snoeien of werken aan je huis? Wacht dan tot ná juli of schakel een ecoloog in.

Nestkasten en hun rol in het broedseizoen

Nestkasten zijn een waardevolle aanvulling in tuinen en parken, vooral omdat natuurlijke nestplekken (holle bomen, oude muren) steeds schaarser worden.

• Kies een nestkast passend bij de soort (bijv. halfopen voor roodborst, klein rond gat voor pimpelmees)
• Houd de invliegopening vrij van takken
• Plaats hem op een rustige plek op 1,5–3 meter hoogte, met de opening naar noordoost
• Maak hem na het broedseizoen (september-oktober) schoon om parasieten te voorkomen

Veelvoorkomende misverstanden

• “Vogels broeden alleen in april of mei”
  Veel vogels beginnen vroeger of doen meerdere rondes. Het is dus niet zo dat vogels niet voor april of na mei broeden.
• “Ik mag een nest verplaatsen als het in de weg zit”
  Nesten zijn wettelijk beschermd – verplaatsen mag niet zonder vergunning.
• “Als ik nu snoei en ik zie geen nest, is het vast goed”
  Vogelnesten zijn vaak goed verstopt. Je kunt beter wachten tot na het seizoen.

Veelgestelde vragen over het broedseizoen